کاربرد نظریه های اقتضایی و سیستمی در مدیریت آموزشی

نگرش اقتضایی مدیریت

در این نگرش، "یک راه" برای انجام دادن کارها وجود ندارد و بر نسبیت و احتمالی بودن پاسخها در حوزه مدیریت تأکید دارد. عوامل متعددی چون بافت تمدن فرهنگی، هویت ملی تاریخی و... همگی در موفقیت یا عدم یک رویکرد دخیل اند. این نگرش مدیریتی بر شعار «هر چیزی به موقعیت بستگی دارد» استوار است. سه متغیر مهم در مدیریت اقتضایی:

1- الزامات خارجی (محیط)؛ 2- فنون و فن آوری به کار رفته؛ 3- افراد و کارکنان مجموعه آموزشی.

تئوری اقتضایی فیدلر:

این تئوری براساس تأثیر متغیرها بر سازمان است. زیرا راه و روش اداره سازمان بستگی به نوع و شیوه رهبری دارد که این شیوه رهبری وابسته به متغیرهای درونی و بیرونی است.

متغییرهای محدود کننده:

1- اندازه سازمان، 2- چگونگی انطباق با محیط اطراف، 3- تفاوت منابع، 4- میزان اتکا به تکنولوژی

از تفکرات مهم در تئوری اقتضایی که مدیران آموزشی باید به آن توجه داشته باشند:

1- در مدیریت یک شیوه جهانی و بهترین شیوه وجود ندارد.

2- مدیر آموزشی باید به حوزه های رفتاری در مدرسه خود اشراف داشته باشد.

3- نیازها را شناسایی کند.

4- عدم اطمینان محیطی، عوامل محیطی

پیشنهادات کاربردی این نظریه در مدیریت آموزشی:

1- زمینه خلاقیت و نوآوری با توجه به تشویق و احترام به کارکنان فراهم آورده شود.

2- مدیر آموزشی باید چالش پذیر باشد.

3- مدیر آموزشی به شناسایی فرصت ها بپردازد و از آن به خوبی استفاده نماید.

4- ایجاد فضای آزاد، امن و غنی برای یادگیری فراهم آورد.

5- انعطاف پذیر باشد.

6- مدیریت بحران به خوبی فرا گرفته باشد و بتواند در موقعیت­های بحرانی به خوبی عمل کند.

نگرش سیستمی مدیریت

در این نگرش سازمان­ها به مثابه سیستم هایی هستند که اجزای آنها در تعامل با یکدیگر و محیط قرار داردند. همچنین در این نظریه سازمان به عنوان سیستمی «فنی- اجتماعی» نیز مطرح می شود که جنبه فنی آن ابزارها، ماشین ها و وسایل هستند و جنبه اجتماعی بیانگر روابط کارکنان در درون سازمان و انتظارات کارکنان و مدیران است.

انواع سیستم:

سیستم باز: در این سیستم سازمان یا محیط آموزشی (مدرسه) با محیط خود ماده، انرژی یا اطلاعات مبادله می­کند و در کنش و واکنش متقابل قرار دارد.

سیستم بسته: تعامل تنها در اجزاء درون سازمان با محیط آموزشی وجود دارد و از محیط بیرون تأثیرپذیر نیست.

خصوصیات نگرش سیستمی:

· عناصر مختلف در یک سیستم، یکپارچه و به هم وابسته هستند.

· بین عناصر مختلف ارتباط متقابل وجود دارد.

· هر سیستم دارای هدف و مقصود است.

· سیستم های باز می توانند با شرایط اولیه یکسان و از طرق مختلف به نتایج یکسانی دست پیدا کنند.

هر سیستم دارای 3 جنبه مهم مقصد، جریان و محتوا است.

سیستم مدرسه از درون داد دانش آموز، میان داد فعالیت یادگیری و فارغ التحصیلان به عنوان برون داد و بازخورد آن سنجش تحقق هدفهای آموزش و پرورش کنترل کننده است.

گروه­های کوچک، وظایفی در ارتباط با هدف کلی سیستم انجام می­دهند. این گروه­های کوچک در هر سیستم
خرده سیستم نامیده می شوند که داخل سیستم قرار دارند و آن سیستم بزرگتر به عنوان فرا سیستم است. برای مثال
می توان دانش آموز را به عنوان خرده سیستم و مدرسه به عنوان یک فرا سیستم درنظر گرفت.

نظریه آشوب: این نظریه از جمله رهیافتهای سیستمی و اقتضایی مدیریت محسوب می شود که با بررسی حالات سیستم در لحظات گوناگون همواره نظم ذاتی را به نمایش می­گذارد که در آشفته ترین حالت همواره در محدوده مرزهای جمعیتی حرکت می­کند و هرگز از آن خارج نمی­شود که در درون این بی نظمی و آشوب، نظمی وجود دارد که به طور شگفت­انگیزی زیباست.

کاربرد تئوری سیستمی درمدیریت آموزشی

مفهوم سه بعدی مدیریت آموزشی 3 جزء اصلی دارد:

1- کار یا وظیفه مدیر

2- شخص مدیر

3- زمینه اجتماعی کار مدیر

تحلیل فراتر سه اجزاء اصلی زمینه اجتماعی کار مدیر:

1- محتوا: مسئولیت مدیر آموزش فقط ارتباط متقابل مؤثر میان مدرسه و اجتماع.

2- فراگرد: روشی برای انجام دادن وظایف است براساس تصمیم­گیری معتدل.

3- توالی: روش کار مدیر باید از تولی زمانی برخوردار باشد، همچنین با شناسایی شرایط و عوامل موثر در کار و بازبینی سوابق گذشته تصمیم­گیری نماید.

منابع

1. مبانی سازمان ومدیریت، دکتر علی رضائیان، انتشارات سمت، 1381

2. مدیریت آموزش، کمبل وایلز، ترجمه دکتر محمدعلی طوسی، مرکز آموزش دولتی، 1380.

3. سازمان و مدیریت نظام آموزشی، علاقه بند، نشر روان، 1380.

4. مقدمه ای بر مدیریت، نگرش اقتضائی، فرد لوناتر، ترجمه عباس مرزبان، ترجمه مرکز پژوهشهای مطالعات اداری، 1378.

5. سازمان ومدیریت تئوری اقتضا، علیرضا امیر کبیری، انتشارات هور، 1376.